پایگاه داده یا دیتابیس (database) چیست و چه کاربردی دارد؟

پایگاه داده چیست و چه کاربردی؟ آشنایی با اصطلاحات رایج علم کامپیوتر شما را وارد دنیایی جدید و شگفت انگیز می‌کند. در واقع همانطور که می‌دانید، با پیشرفت فناوری و علم ارتباطات، امروزه علم کامپیوتر و کسانی که از آن سر در می‌آورند جایگاه ویژه‌ای در جامعه دارند. به همین خاطر تصمیم گرفتیم در این مطلب درباره پایگاه داده یا دیتابیس که یکی از اصطلاحات پر‌کاربرد علم کامپیوتر محسوب می‌شود بپردازیم. در ادامه این مطلب به این سوال که پایگاه داده چیست و چه کاربردی دارد به طور کامل پاسخ می‌‎دهیم.

پایگاه داده یا دیتابیس چیست؟

اکثر کسانی که به این صفحه راه پیدا کردند با این سوال درگیرند که «پایگاه داده یا دیتابیس چیست؟». در جواب این پرسش باید بگوییم، پایگاه داده که در زبان انگلیسی با نام دیتابیس (database) شناخته می‌شود، به مجموعه از اطلاعات سازمان یافته گفته می‌شود که بر اساس قاعده و قانون خاصی در کنار یکدیگر نگهداری می‌شوند.

در واقع زمانی که شما اطلاعات خاصی را سازماندهی می‌کنید و به آن‌ها نظم می‌دهید (مانند ایجاد ساب دامین یا ساب فولدر) ، یک پایگاه داده تشکیل دادید که در زبان عامیانه به آن بانک اطلاعاتی می‌گوییم. قابل لمس‌ترین مثالی که برای پایگاه داده وجود دارد، دفترچه تلفن است که با استفاده از آن به راحتی می‌توانید اطلاعات تماس افراد مختلف را سازماندهی کنید، بتوانید به راحتی به آن‌ها دسترسی داشته باشید و در سریع‌ترین زمان ممکن مخاطب مورد نظر خود را پیدا کنید.

با توجه به این مثال می‌توانید به مهم‌ترین دلیل استفاده از پایگاه داده که همان سهولت مدیریت و دسترسی به داده‌ها است، پی ببرید. با استفاده از پایگاه داده، اطلاعاتی که درون کامپیوتر خود دارید را به راحتی سازماندهی و مدیریت می‌کنید؛ در واقع این بانک اطلاعاتی داده‌های شما را درون فایل‌ها یا جدول‌هایی سازماندهی می‌کند و امکان ذخیره سازی و تغییر داده‌ها مورد نظرتان را فراهم می‌کند که پیشنهاد می شود برای جلوگیری از  از دست دادن این اطلاعات مهم اقدام به تهیه نسخه پشتیبان از پایگاه داده خود کنید و کمتر نیاز به تعمیر دیتابیس داشته باشید.

اگر می خواهید یک نسخه پشتیبان را از طریق افزونه های وردپرسی انجام دهید بهتر است که از بهترین افزونه ورد پرس در این زمینه استفاده کنید البته برای تهیه بک آپ از طریق سی پنل هم می توانید اقدام کنید

کاربرد پایگاه داده

حال که می‌دانید پایگاه داده چیست، باید به این موضوع پی برده باشید که ما در قسمت‌های مختلف زندگی روزمره‌مان همواره در حال استفاده از پایگاه داده و بانک‌های اطلاعاتی هستیم. اما شاید تا الان که با مفهوم آن آشنا شدید به این موضوع توجه نکرده باشید.

دستورات آشپزی که در یک دفتر نوشتید و هر موقع می‌خواهید غذایی بپزید دستورش را از درون آن دفتر پیدا می‌کنید، کتاب‌هایی که بر حسب ژانر‌شان درون کتابخانه چیده اید تا هر موقع قصد مطالعه ژانر خاصی را دارید به سراغ قفسه مورد نظر آن بروید، شماره و آدرس‌هایی که درون دفترچه تلفنتان به همراه نام مخاطبانشان یادداشت کردید همه و همه نشان دهنده کاربرد پایگاه داده یا بانک اطلاعاتی در زندگی شما هستند.

اما در علم کامپیوتر پایگاه داده کاربرد‌های گسترده‎تر و مهم‌تری را بر عهده دارید که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• یکی از کاربرد‌های مهم پایگاه داده که در کسب و کار‌ها قابل مشاهده است مواردی همچون سازماندهی کالا‌های موجود، حقوق و دستمزد کارگران، حمل و نقل و مسیر انتقال کالا‌ها و… است که از اهمیت زیادی برخوردار است.
• علاوه بر کسب و کار‌ها، مراجع آموزشی نیز نیاز به استفاده از پایگاه داده دارند. مواردی همچون ثبت نمرات دانش‌آموزان و اطلاعات مربوط به معلمان و کادر مدرسه به برخی از کاربرد‌های پایگاه داده در مراجع آموزشی اشاره دارد.
• در سازمان‌های دولتی همچون ثبت احوال نیز برای ذخیره و دسته‎‌بندی اطلاعات از پایگاه داده یا دیتابیس استفاده می‌شود.
• هر وب سایتی که در اینترنت به آن دسترسی پیدا می‌کنید و مواردی همچون ثبت نام و ورود به حساب کاربری در آن وجود دارد یا به طور کلی نیاز است در آن سایت اطلاعاتی ذخیره و نگهداری شود، از پایگاه داده استفاده می‌شود.

چنانچه علاقه دارید درباره امنیت سایت و ssl بیشتر بدانید مطالعه مقالات “خطای ssl چیست | آموزش رفع خطای ssl در گوگل کروم، موبایل و اندروید” و “SSL چیست و چرا استفاده از آن مهم است + معرفی انواع آن” به شما پیشنهاد میکنیم.

انواع پایگاه داده

حال که می‌دانید پایگاه داده چیست و چه کاربرد‌هایی دارد، قصد داریم انواع پایگاه داده یا دیتابیس را به شما معرفی کنیم که هر یک کاربرد و ویژگی‌های خاصی دارد:

• پایگاه داده رابطه‌ای: در این نوع دیتابیس، داده‌ها در چندین جدول ذخیره می‌شوند و درون سطر و ستون‌های مختلف قرار می‌گیرند. این نوع پایگاه داده با داده‌های ساختاریافته به خوبی کار می‌کند.
• پایگاه داده NoSQL: به پایگاه داده‌هایی که از زبان SQL به عنوان زبان اصلی آن‌ها استفاده نمی‌شود، NoSQL گفته می‌شود.
• پایگاه داده Cloud: به پایگاه داده مبتنی بر فضای ابری گفته می‌شود که برای اجرا در این فضا طراحی شده است.
• پایگاه داده ستونی: داده‌ها به صورت ستونی در آن ذخیره می‌شوند.
• پایگاه داده شی گرا: مبتنی بر برنامه نویسی شی گرا طراحی شده است و تمام داده‌ها و ویژگی‌های آن به عنوان یک شی به هم متصل‌اند.
• پایگاه داده سلسله مراتبی: در این نوع پایگاه داده برای ذخیره اطلاعات از مدل والد و فرزند استفاده می‌شود.
• پایگاه داده سری زمانی: این پایگاه داده برای داده‌های دارای مهر زمانی مانند داده‌های حسگر داده‌های شبکه طراحی شدند.

اجزای مهم و کلیدی پایگاه داده

در بخش قبلی انواع پایگاه داده را به شما معرفی کردیم و همانطور که مشاهده کردید هر یک از لحاظ ساختار و ویژگی‌هایشان تفاوت‌هایی با هم داشتند. با این حال همه این پایگاه داده‌ها با ویژگی‌های متفاوتشان دارای پنج جزء اصلی هستند که در همه آن‌ها مشترک است. با توجه به اینکه پاسخ پرسش «پایگاه داده چیست» را می‌دانید باید با اجزا آن نیز آشنا شوید که عبارتند از:

• سخت افزار: دستگاه فیزیکی مورد نیاز برای اجرای نرم افزار پایگاه داده
• نرم افزار: فراهم کردن امکان مدیریت و کنترل پایگاه داده برای کاربران
• داده‌ها: اطلاعات ذخیره شده در پایگاه داده
• زبان: زبان برنامه نویسی مورد نیاز برای دسترسی به داده‌ها
• روال: قوانین تعیین کننده روش عملکرد پایگاه داده و مدیریت داده‌ها

چنانچه علاقه دارید درباره دایرکت ادمین بدانید پیشنهاد میکنیم مقالات “آموزش پنل مدیریت دایرکت ادمین DirectAdmin” و “Direct Admin دایرکت ادمین چیست؟ معرفی کنترل پنل کاربردی” مطالعه نمایید.

اصطلاحات مهم پایگاه داده که باید با آن‌ها آشنا باشید

اینکه بدانید دیتابیس چیست به تنهایی کافی نیست. برای اینکه درک بهتری از دیتابیس یا پایگاه داده داشته باشید، باید اصطلاحات مربوط به آن را هم بلد باشید. برخی از مهم‌ترین این اصطلاحات به شرح زیر است:

• جدول: برای حفظ و نگهداری اطلاعات درون پایگاه داده
• ردیف: ردیف‌های جدول موجود در پایگاه داده برای بیان ویژگی‌های ستون جدول
• ستون: ستون‌های جدول موجود در پایگاه داده برای بیان مقدار یا ویژگی یک متغیر
• موجودیت: اطلاعات و ویژگی‌های ذخیره شده در دیتابیس
• نوع: فرمت‌های داده‌های ذخیره شده در هر ستون

هسته اصلی هر پایگاه داده چیست؟

در جواب سوال هسته اصلی هر پایگاه داده چیست باید بگوییم، هر پایگاه داده دارای یک سیستم مدیریت است که این سیستم رابط بین پایگاه داده و کاربران است و از این جهت هسته اصلی و مرکزی یک پایگاه داده محسوب می‌شود. این سیستم که واسط بین پایگاه داده و کاربران است به کاربر اجازه می‌دهد داده‌ها را بازیابی، کنترل و بروز‌رسانی کند. برخی از سیستم‌های مدیریتی که برای پایگاه داده استفاده می‌شوند به شرح زیر هستند:

• Microsoft Access

• میزبانی داده  My SQL

• Oracle
• Dbase
• …

رشته پایگاه داده چیست؟

همانطور که می‌دانید رشته کامپیوتر از آن رشته‌هایی است که مفاهیم و شاخه‌های مختلفی برای تحصیل در آن وجود دارد. حال اگر بپرسید آیا شاخه‌ای برای پایگاه داده وجود دارد و یا رشته پایگاه داده چیست، باید بگوییم یکی از این شاخه‌ها برنامه نویسی پایگاه داده است که با تحصیل این شاخه می‌توانید به صورت جامع با مفاهیم پایگاه داده آشنا شوید و بتوانید در این حوزه مشغول به کار شوید.

با توجه به اینکه امروزه سازمان‌ها و ارگان‌ها در بخش‌های مختلف کار خود به داشتن پایگاه داده نیاز دارند، یادگیری این حرفه می‌تواند بازار کار و درآمد مناسبی برای شما به همراه داشته باشد. اگر علاقه ندارید در دانشگاه این رشته را دنبال کنید، می‌توانید در کلاس‌های خصوصی مربوط به آن که در برخی از آموزشگاه‌های فعال در حوزه کامپیوتر برگزار می‌شود، شرکت کنید و به طور جامع راه اندازی پایگاه داده و رفع خطای اتصال به پایگاه داده را آموزش ببینید.

جمع بندی

در این مطلب تلاش کردیم تا تمام نکاتی که نیاز بود درباره پایگاه داده بدانید را برایتان شرح دهیم تا بتوانید به مفهوم این اصطلاح و ابعاد مختلف آن به طور کامل پی ببرید. اگر سوالی درباره این مطلب برایتان پیش آمده که نتوانستید در طول متن به پاسخ آن دست پیدا کنید، می‌توانید آن را از طریق پل‌های ارتباطی ما به اشتراک بگذارید تا پاسخگوی شما باشیم.

سوالات متداول